MOTORLU ARAÇLAR ÇEVRE KİRLİLİĞİNİ NASIL OLUŞTURUR? EGZOZ GAZLARININ BİLEŞİMİ NEDİR?
İçten yanmalı motorlarda, yanma sırasında yakıt içindeki HİDROKARBONLAR, hava içindeki OKSİJEN ile birleşerek çeşitli bileşikler oluşturur. Egzoz ile dışarı atılan bu bileşiklerin % 99'u SU, AZOT, OKSİJEN ve KARBONDİOKSİT gibi zararsız gazlardan oluşmaktadır.
ÇEVRE ve İNSAN sağlığına zararlı bileşikler ise, normal koşullarda egzoz gazlarının yalnız % l'ini oluşturur. Örnek olarak önlem alınmamış bir benzin motorunda bu zararlı bileşikler:
CO (KARBONMONOKSİT) 0.85%
HC (HİDROKARBONLAR) 0.05%
N0x (AZOTOKSİTLER) 0.08 %
KATI PARÇACIKLAR (Duman) 0.005 %
Hangi Bileşikler Nasıl Zararlıdır?
karbonmonoksit (co)
-Yakıtın eksik yanması sonucu doğan (CO) renksiz, kokusuz ve tatsız bir gazdır.
-Havada binde 3 sınır değerinde öldürücüdür. Özellikle benzinli araçlarda ralantide çıkar.
- Kapalı bir ortamda çalışan bir otomobilin egzozundan çıkan (CO) orada bulunanları zehirler ve öldürür.
- Atmosferde kendiliğinden havanın oksijeni ile birleşerek (C02)'ye dönüşür.
AZOTOKSİTLER (N0x)
- NO renksiz, kokusuz ve tatsız bir gazdır. Motor içindeki yüksek sıcaklık nedeni ile ortaya çıkar.
- NO, havanın oksijeni ile birleşip N02 oluşur.
- Kahverengi ve kokulu olan N02, akciğer dokusunda hasara ve felce neden olur.
HİDROKARBONLAR (HC)
- Yakıtın eksik yanması ve benzinin depodan veya dölüm sırasında buhariaşması ile ortaya çıkar
- Bazı HC'Ier mukozada tahrişe yol açar, bazıları ise kanserojendir.
- Hidrokarbonlar, NO ve güneş ışığı etkisi ile Ozon (03) meydana getirir.
KATI PARÇACIKLAR (Duman)
- İs veya duman olarak tanınırlar,
- Dizel motorlarında görülür,
- Zararlı oldukları halen tartışma konusudur,
- Kaliteli yakıt kullanılması ve yakıt pompasının doğru ayarlanması ile büyük bir
ölçüde önlenebilir,
- Bunlara karşı ticari kullanımı olan bir filtre düzeni mevcut
KURŞUN BİLEŞİKLERİ
- Benzinde vuruntuya karşı direnci sağlamak amacı ile Kurşun Tetra Etil katkı maddesi olarak kullanılmaktadır.
- Bunun sonucu egzoz gazında oluşan kurşun bileşikleri doku, kan dolaşımı ve sinir isteminde tahribat yaratmaktadır.
- Benzindeki kurşun katkısı için, çeşitli benzinlerde 20.Mart.l985 tarih ve EEC 85/210 sayılı AT direktifinde aşağıdaki sınırlar verilmiştir:
* Kurşunlu benzinde kurşun miktarı en çok 0,40 gr Pb/litre, en az 0,15 gr Pb/litre;
* Kurşunsuz benzinde kurşun miktarı en çok 0,013 gr Pb/litre;
* Benzen miktarı en çok hacim olarak % 5,0
- Ülkemizde TÜPRAŞ tarafından üretilen normal benzinde en çok 0,15 gr Pb/litre, süper benzinde en çok 0,40 gr Pb/litre ve kurşunsuz benzinde en çok 0,013 gr Pb/litre değerleri verilmektedir.
- 1985 yılında yayınlanan bu direktifin, 01.Ekim.l989 tarihinde AT üyesi ülkelerde yürürlüğe girmesi kabul edilmiştir. Bu süre içinde kurşunsuz benzinin ülke çapında dengeli dağıtımı ve bulunabilirliği öngörülmüştür.
Kurşunsuz benzin üretiminde, rafineri maaliyeti özel proses nedeni İle kurşunlu benzine kıyasla daha pahalıdır. Satış fiyatı ancak vergi indirimi ile düşürülebilmektedir.
Kurşun katkısı subap yuvalarında yağlama etkisine sahiptir. Bu nedenle kurşunsuz benzin kullanılması İçin subap ve subap yuvalarında özel malzeme gereklidir.
Benzinde yalnız kurşun miktarının azaltılması, çevre kirliliği açısından yeterli değildir. Katalizatör için kurşunsuz benzin kullanma zorunluluğu, dolaylı olarak kurşunun olumsuz etkisin! de azaltmaktadır.
AT ülkelerinde 1985 tarihinden itibaren kurşunsuz benzinin yaygınlaşması için önce bu benzine uygun motorlar geliştirilerek talep yaratılmış ve dağıtım sistemi yaygın hale gelince katalİzatörün tüm otomobillerde uygulanmasını zorunlu kılan EURO 93 standardı 01.01.1993'den itibaren başlatılmıştır.
Ülkemizde otomobil üreten fabrikaların tüm modelleri Temmuz-1993 tarihinden itibaren kurşunsuz benzin kullanacak duruma getirilecektir. Böylece bu benzine talep artışı sonucu, katalizatöre geçiş döneminde kurşunsuz benzinin ülke çapında yaygınlaştırılması sağlanacaktır.
Motorlarda Egzoz Emisyonlarının Karşılaştırılması
Egzoz emisyonu bileşimi dizel ve benzin motorlarında farklıdır.
Kamuoyundaki genel kanının aksine, herhangi bir önlem alınmamış dizel motoru benzin motoruna kıyasla daha az çevre kirliliği yaratmaktadır.
Gerekli önlemler alındığında, çevre kirliliği benzin motorlarında daha etkili bir
şekilde azaltılabilmektedir.
Yukarıdaki grafikten de açık olarak görüldüğü gibi, önlem alınmamış bir dizel motorunda egzoz emisyonu, gerekli önlemler alınmış bulunan benzin motoruna kıyasla daha azdır.
Bu nedenle taşıt araçlarındaki çevre kirliliği Önleme çalışmaları, daha çok benzin motorlu araçlarda yoğunlaştırılmıştır.
Egzoz Emisyonlarının Denetimi
- Dünyada ilk düzenlemeler 1968 yılında California'da ve ilk uygulamalar ise 1972 yılında Avrupa'da ECE.R.15.00 ve EEC.70/220 ile başlamıştır.
- Daha sonraki yıllarda aşağıdaki değişiklikler yapılmıştır:
1972 1975 1977 1979 1984 1989 1991
ECE R.15.00 15.01 15.02 15.03 15.04 15.05 EURO 93
EEC 70/220 74/290 77/102 78/665 83/351 88/76 91/441
- ECE R.15.04U ECE R.15.05 ve Euro 93 (EEC 91/441) Regülasyonları sınırları daha da daraltarak İzlemiştir.
- ECE R.15.05 ve sonraki düzenlemelerde verilen sınır değerleri ancak katalitik konvertör kullanarak sağlanabilmektedir.
- 1984 tarihli TS 4236 ve TS 5648 sayılı Türk Standartları, ECE R.15.04 regülasyonu ile aynı hükümleri taşımaktadır.
ECE: Economic Commission for Europe (ECE regulasyonları ihtiyaridir)
EEC: European Economic Community (EEC direktifleri zorunludur)
Egzoz emisyonlarınım denetimi, AT ülkelerinde kendi sanayilerindeki uyum süresini göz önünde bulundurarak, belirli bir program ile aşamalı olarak uygulamaya alınmaktadır.
Örneğin ECE R.15.05 (EEC 88/76) düzenlemesi 1989 yılında yayınlamış olmasına karşılık uygulamaya geçiş zamanı, her ülke için kendi koşullarına göre birbirinden farklıdır.
Almanya'da ECE R.15.05 düzenlemesi 2,0 litre silindir hacminden büyük araçlar İçin uygulamaya 1989 yılında başlamıştır. Ancak 1,4 - 2,0 litre silindir hacmindeki araçlarda kesin uygulamanın 4 yıl gibi bir uyum döneminden sonra 1993 yılında başlaması planlanmıştır.
Son olarak AT ülkelerinde ECE R.15.05 yerine, EURO 93 (EEC.91/441) regülasyonunun uygulanması öngörülmektedir.
Bu duruma göre, AT ülkelerinde tüm benzinli araçlarda katalitik konvertör kullanılmasına 1993 yılında geçilmektedir.
Egzoz Emisyonları Nasıl ölçülür
- Standartlarla belirlenen egzoz emisyon ölçümleri, yeni model araçlarda tip onayı ve seri üretimden alınan örneklere uygulanır. Bu ölçüm:
* Egzoz gazlarım test süresince toplayan,
* Bunları analiz ederek içindeki HC, CO, C02 ve N0x bileşenlerim ölçen,
* Ölçüm sırasında ortalama araç kullanımım simule eden bir çevrimi uygulayan, özel şasi dinamometrelerinde yapılmaktadır.
- Böyle bir tesiste ölçme düzeninin bina hariç yaklaşık maliyeti en az 2.0 milyon $’dır.
- Kullanılmakta olan araçlarda ise, egzoz emisyonu yalnız CO miktarım belirlemek için muayene istasyonlarında yapılmaktadır, örnek olarak Almanya'da uygulanan STVZO regülasyonu madde 47-a'ya göre, CO sınırı hacimsel olarak % 4,5 dür.
Motorlu Taşıt Emisyonları ölçümünde Uygulanan Testler
- 3,5 tondan hafif araçlarda emisyon ölçümü yukarda görülen Avrupa test düzeneğinde yapılır.
- Bu test sırasında araç, çeşitli hızlarda çalıştırılarak gerçek yol kullanım koşulları simule edilir. Test sırasında çevrim dört kez tekrar edilir ve egzoz gazı bir torbada toplanır. Toplanan gazlar analiz edilerek, zararlı gazların kütleleri ölçülür.
- Avrupa, ABD ve Japonya, kendi ülke yol ve kullanım koşullarına uygun olan farklı çevrimler oluşturmuşlardır. Yukarda ECE R.l5.00'de öngörülen ve ECE.R. 15.05 de de uygulanan Avrupa Testi Çevrimi verilmiştir. 1993 yılından itibaren uygulanacak olan EURO 93 (EEC.91/441) regülasyonunda daha gerçekçi bir simülasyon amacı ile otoyol çevrimi buna eklenmiştir.
- 3,5 ton'dan ağır ticari araçlarda emisyon ölçümleri taşıt yerine, yalnız taşıtın dizel motorunda yapılır. Bu amaçla 13 Basamaklı Ölçüm Yöntemi uygulanır. Toplanan gazlar seyreltme yapılmadan aynı yöntemle değerlendirilir. Gazdaki katı parçacıklar (duman) miktarı ayrıca belirlenir.
B) Kullanılan Yakıt ve Araç Bakımı île İlgili özellikler
Motorlu taşıtlardan kaynaklanan hava kirliliği, yakıt kalitesi ile yakından ilgilidir:
Benzin kalitesi, AT’de geçerli EN 228 standardına uymalıdır.
Dizel yakıtında kükürt oranı % 0.3'ü geçmemelidir.
Araçların bakımlı olması hava kirliliğim azaltmaktadır:
Benzin motorlarında yakıt ve ateşleme sistemi tekniğine uygun ayarlanmalıdır.
Dizel motorlarında mazot pompası ve enjektörler tekniğine uygun ayarlanmalıdır
C) Katalitik Konvertör Ne îşe Yarar
- Katalitik Konvertör (Katalizatör/Katalizör/Katalist), ECE R. 15.05 (88/76) ve EUR0.93 regülasyonlarındaki sınır değerleri için benzin motorlu taşıtlarda kullanılır.
- Katalitik Konvertör sistemi, bir katalizatör gibi kimyasal reaksiyonu hızlandırır.
- Katalitik Konvertör sisteminde katalizatör işlevim, rodium ve platin gibi asil metallerle kaplanmış seramik filtre görmektedir.
- Katalitik Konvertör'de:
* CO Karbonmonoksit oksijen ile yanar ve zararsız C02 karbondioksitle dönüşür,
* CH Hidrokarbonlar oksijen ile yanar ve C02 + Su haline dönüşür.
* NO Azotoksitlerden oksijen ayrıştınlarak, N2 azot ve C02 karbondioksit oluşur.
D) Katalitik Konvertör Nasıl Çalışır
- Katalitik Konvertörün verimli çalışabilmesi için hava/yakıt karışımı (14,5 kg hava/lkg yakıt) oranında olmalıdır. Bu oranda Hava Fazlalık Katsayısı (^=1) değerindedir. Bu durumda katalitik konvertör zararlı gazların kontrolünü % 100 oranında sağlamaktadır.
- Karışımda hava artarsa (fakir karışım), N0x dönüşüm verimi; yakıt artarsa (zengin karışım), CO ve CH dönüşüm verimi düşer. Bu nedenle (^=1) değeri daima korunmalıdır.
- Bu koşul benzin püskürtme sistemi ve elektronik kontrol düzeni ile sağlanır.
- Egzoz sisteminin herhangi bir şekilde delinmesi, bujilerin arızalanması v.b. nedenlerle, katalitik konvertör tamamen devre dışı kalmaktadır.
- Sistemin etkili çalışması uygun ve itinalı bakımla ilgilidir. Almanya'da son olarak TÜV kuruluşu tarafından yapılan bir araştırmada, katalitik konvertör takılı olan araçların % 30'unda ve A.B.D.'de yapılan araştırmaya göre ise % 50'sinde bu düzenin bakımsızlık nedeni ile çalışmadığı belirlenmiştir.
- Araçlarda çok kısa bir süre için dahi kurşunlu benzin kullanılması, bu donanımın tıkanmasına neden olmaktadır. Kurşunsuz benzin kullanımındaki ana amaç, katalitik konvertörün tıkanmamasını sağlamaktır. Kurşunun zararları da bu suretle ortadan kalkmaktadır
Türkiye Motorlaşmanın Neresindedir
- Türkiye'de hava kirlenmesine araçların katkısı nedir sorusunu yanıtlamadan önce, diğer ülkelerle karşılaştırıldığında Türkiye'de ne kadar araç vardır sorusunu sormak gerekir.
- Avrupa'da ortalama her 1000 kişiye 218 otomobil düşerken, Türkiye'de her 1000 kişiye 36 otomobil düşmektedir.
-Amerika, Almanya, Fransa gibi ülkelerde ise her 1000 kişiye 480 otomobil düşmektedir.
- Paris'te 5 milyon otomobile karşılık. İstanbul'da 900 bin otomobil vardır.
- Türkiye'de motorlu taşıt araçlarının hava kirliliğine katkı düzeyi belirlenmelidir.
Ülkeler Katalitik Konvertör Uygulamasını Teşvik İçin Ne Yapıyor
- Kurşunsuz benzin kullanması zorunlu olan katalitik konvertörlü araçlar için, kurşunsuz benzin daha ucuz satılmaktadır.
- Katalitik konvertör kullanan motorlu araçlara, yıllık kullanım vergisinde İndirim uygulanmaktadır.
- Kurallar sanayi ile yakın işbirliği İçinde ve sanayinin uyum sağlayabileceği düzeyde geliştirilmektedir.
- Her kuralın yayımı ile uygulamaya girmesi, belirli bir uyum döneminde olmaktadır.
- Örneğin Almanya'da 1,4 - 2,0 litre motor hacmi olan araçlarda 1993 yılma kadar katalitik konvertör gerektirmeyen ve 1984 yılında yayınlanan ECE.R.15.04 yürürlükte kalmıştır.
Türkiye'de Şimdiye Kadar Ne Yapılmış, Ne Yapılmamıştır?
-Konu kamuoyunda yeterince açıklığa kavuşmuş değildir. Bu raporun ana amacı konulara açıklık kazandırmaktır.
- Hükümet her satılan otomobil ve taşıt araçlarından çevre fonu almış, fakat bu konuda amaca yönelik yeterli bir harcama yapmamıştır.
- Yeni üretilen araçların denetimi için ECE R.15.04'ün uyarlaması olarak TS 4236 ve TS 5648 yayınlanmış, fakat gerekli laboratuar kurulmadığı için uygulanmamıştır.
- Kullanılmakta olan araçların muayenesi için ülke çapında yaygın tesisler kurulmamıştır.
- Hava kirliliğine neden olan diğer kaynaklar için yeterli bir denetim sistemi kurulmamıştır.
Türkiye'de Neler Yapılmalıdır
Genel
- Türkiye'de kış aylarında aşırı düzeye yükselen hava kirliliğinin kaynakları ile bu kaynakların boyutları ayrıntılı araştırmalar ile ortaya çıkartılmalıdır.
- Hava kirliliği ile mücadele, kirliliğe neden olan kaynakların tümünde aynı zamanda ve aynı kararlılıkla yapılmalıdır, özellikle ısıtma ve endüstriden kaynaklanan kirlilik için gerekli önlem alınmazsa, yalnız taşıt araçlarında kirliliğin önlenmesi hava kirliliği sorununu çözmez.
Uyum Programı, Yakıt Üretimi
- Taşıt araçlarından kaynaklanan kirliliğin önlenmesi amacı ile gerekli önlemler için uygulama programı, otomotiv sektörü ile birlikte hazırlanmalıdır. Sektörün uyum programı kesinleştirilerek açıklanmalıdır.
- TSE tarafından AT ülkelerinde uygulanan regülasyonlar Türk Standardı olarak yayınlanmalı ve bu standartlar uyum programına paralel olarak uygulamaya alınmalıdır.
- Bu uyum programının gerektirdiği kalitede yakıt üretimi, uyum programı ile paralel olarak gerçekleştirilmelidir. Çevre koruma için gerekli olan kalitede kurşunsuz benzin ve düşük kükürtlü motorinin yurt çapında dengeli bir şekilde temini gerçekleştirilmelidir.
Otomotiv Çevre Laboratuarı
- Yeni üretilen araçlarda standartlara göre egzoz emisyonu denetimi için. Devletin öncülüğünde ve Çevre Fon'undan sağlanacak kaynaklar İle "Otomotiv Çevre Laboratuarı" kurulmalıdır.
- Laboratuar, tarafsız, bağımsız ve verimli çalışmasına olanak sağlayacak bir yönetim biçimine sahip bulunmalıdır.
- Bu laboratuar, AT standartlarına uygun araç ve gereçler ile donatılmalı ve sektörün ihtiyacını karşılayabilecek kapasite olmalıdır.
Teşvikler
- Standartların gerektirdiği kurşunsuz benzin ve düşük kükürdü yakıt fiyatları diğer yakıtlara göre daha düşük tutulmalıdır.
Taşıt Muayeneleri
-13.10.1983 tarih 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu'nun ilgili maddeleri gereğince kurulması öngörülen "Araç Muayene İstasyonları"nın, Yönetmeliği uyarınca ülke çapında kuruluşu gerçekleştirilmelidir. Bu konuda yerli üretici firmaların mevcut olanaklarının değerlendirilmesi İçin gerekli çalışmalar yapılmalıdır.
- Kullanılmakta olan araçlarda hava kirliliğinin temel nedeni, tekniğine uygun olarak yapılmayan araç bakım ve ayarlarıdır. Araç muayenelerinin periyodik ve etkili bir şekilde yapılması ile bu sakınca giderilmelidir.
- Kullanılmakta olan araçların egzoz emisyonlarım denetlemek amacı İle Çevre Bakanlığınca yayınlanan 25 Eylül 1992 tarih ve 92/1 sayılı Tebliğ eksiklikleri giderilerek uygulanmalıdır.
EURO'93 ŞARTLARINI SAĞLAYAN
BENZİNLİ BİR MOTORUN PARÇALARI
L- YAKIT BASINÇ REGÜLÂTÖRÜ:
YAKIT HATTINDA BASINCI SABÎT TUTAR (2.6 - 2.8 BAR)
VE FAZLA YAKITI GERİ GÖNDERİR.
2- YAKIT DAĞITIM HATTI:
ENJEKTÖRLERİN İÇİNE YERLEŞTİRİLDİĞİ YAKIT BORUSU.
SABİT BASINÇTAKİ YAKITIN DAĞILIMINI SAĞLAR.
3- YAKIT DEPOSU:
4- YAKIT FİLTRESİ:
5- YAKIT POMPASI:
"GEROTOR" TİPİ POMPA ROTORDA 10 DIŞ, ÇEMBERDE 11 DİŞ OLAN
ELEKTRİK MOTOR TAHRİKLİ POMPA
6- RÖLÂNTİ DEVRÎ KONTROL SUPABI:
DEĞİŞKEN DELİKLİ BİR ORİFİS TIR. RÖLÂNTİ DEVRİNDEKİ
HAVA MİKTARINI AYARLAR ECU TARAFİNDAN KONTROL EDİLİR
7- HAVA KELEBEK KONUM SENSÖRÜ:
GAZ PEDALININ BAĞLI OLDUĞU HAVA KELEBEĞİNİN KONUMUNU GÖSTEREN SENSÖR BUNUN YARDIMI İLE MODÜL, NE KADAR GÜÇ ISTEDİĞTMİZL VE BUNU NE KADAR ÇABUK İSTEDİĞİMİZİ ANLIYOR
8- HAVA DEBİMETRESİ (ANEMOMETRE) :
ÜZERİNDEN HAVA GEÇEN TELLERİ AYNI SICAKLIKTA TUTMAK
İÇİN GEREKEN ENERJİYİ ÖLÇEREK. MODÜLÜN, GEÇEN HAVA DEBLSINÎ VE KÜTLESİNİ HESAPLAMASINA YARAYAN DEBİ ÖLÇER
9- ENJEKTÖR:
YAKITI EMME PORTLARINA PÜSKÜRTEN. AÇDC KALMA SÜRESİ
AYARLANABİLEN BİR SOLENOÎD VALFTIR
10- KAM MİLİ KONUM SENSÖRÜ:
MOTOR, İLK ÇALIŞTIRMADA 600 D/D YA GELDİKTEN SONRA ENJEKTÖRLERE ATEŞLEME SIRASINA GÖRE PÜSKÜRTME İMKÂNINI VEREN, L. PİSTONUN KONUMU İLE TLGÎLÎ SİNYALİ VERİR
11- EMME HAVA SICAKLIK SENSÖRÜ:
SOĞUK ÇALIŞMA, ISINMA VE TÜM MOTOR REJİMLERİNDE ECU TA YAKIT MİKTARINI HESAPLAMAKTA KULLANACAĞI HAVA SICAKLIK DEĞERLERİN! VERİR- SICAKLIK YÜKSELİNCE REZİSTANSIN DÜŞMESİ PRENSİBİ İLE ÇALIŞIR.
12- SOĞUTMA SUYU SICAKLIK SENSORU:
13- LAMBDA SENSORU:
DIŞ HAVA VE EGZOZ GAZI ARASINDAKİ OKSÜEN FARKINI ÖLÇEREK, ECU 'NÜN EGZOZ EMİSYONLARINA GÖRE YAKIT AYARINI SÜREKLİ KONTROL ETMESİNİ SAĞLAR.
14- MOTOR DEVİR SENSORU:
VOLAN ÜZERİNDE YAPILMIŞ ÇIKINTILARI (35 DÎŞ -1 BOŞ) SAYARAK MOTOR DEVRİNİ VE KRANK AÇISINI BULUR.
15- ATEŞLEME BOBİNİ:
ATEŞLEME MODÜLÜ TARAFİNDAN KONTROL EDİLİR.
16- YAKIT BUHARI TOPLAMA TÜPÜ:
BENZİN DEPOSUNDA OLUŞAN BUHARI EMEN BİR KARBON BLOK BARINDIRAN BİR KUTUDUR. EMİSYON ÖNLEMLERİNDENDİR. FAZLA GAZI BİR SUPAP YARDIMI İLE MANTFOLDA GÖNDERİR.
17- TÜP BOŞALTMA SUPABI:
KONTAK 1 KONUMUNA GETİRİLİNCE AÇILAN BİR SOLENOİD SUPAPTIR.
18- HAVA FİLTRESİ:
19- GÜÇ RÖLEST
20- YAKIT POMPA RÖLESÎ:
21- KONTAK ANAHTARI:
22- ATEŞLEME MODÜLÜ:
MOTOR DEVRİ VE KRANK AÇIŞI BÎLGLLERJNE GÖRE ATEŞLEME
SIRASINI KONTROL EDEN, ECU'DAN AVANS BİLGİLERİNİ ALARAK UYGULAYAN MODÜLDÜR.
23- AKÜMÜLATÖR:
24- 3 YOLLU KATALİTİK KONVERTÖR:
25- ELEKTRİK KONTROL ÜNİTESİ (ECU) :
TÜM SENSÖRLERDEN ALDIĞI BÎLGLLERL SAKLAYAN, İŞLEYEN VE SİSTEME EMİRLER GÖNDEREN BİLGİSAYAR.
EGZOZ EMİSYONU ÖLÇÜM PERİYOTLARI
Egzoz Gazı Emisyon Ölçümü Yaptırma Periyotları
(1) Taşıtlar, Ek-1 de belirtilen sınıflar esas alınmak kaydıyla cinslerine, kullanılma amaç ve şekillerine uygun olarak aşağıda belirtilen periyotlarda egzoz gazı emisyon ölçümüne tabi tutulur:
a) Hususi otomobiller ilk üç yaş sonunda ve devamında her iki yılda bir.
b) Resmi otomobiller ilk iki yaş sonunda ve devamında yılda bir.
c) Diğer motorlu taşıtlar ilk bir yaş sonunda ve devamında yılda bir.
ç) Trafikte seyreden tüm motorlu taşıtlar on yaş sonunda yılda bir.
(2) Taşıtın trafiğe çıkışından sonraki muafiyet süresinin bitim tarihinden itibaren bir ay içerisinde egzoz gazı emisyon ölçümü yaptırılması zorunludur. Takip eden emisyon ölçümleri ise taşıtın trafiğe çıkış tarihi esas alınarak uygulanır.
EK-1 Taşıt Kategorileri
(1) Yolcu taşımak için kullanılan ve sürücü koltuğu haricinde 8 den fazla koltuğu olan dört tekerlekli motorlu taşıtlar.
(2) Yük taşımak için kullanılan ve müsaade edilebilir maksimum ağırlığı 3500 kg.dan fazla olan motorlu taşıtlar.
(3) Taksiler ve ambulanslar.
(4) Normal olarak karayolunda yük taşımak için kullanılan ve azami müsaade edilebilir ağırlığı 3500 kg.dan az olan tarım ve orman traktörleri haricindeki en az dört tekerlekli motorlu taşıtlar.
(5) Yolcu taşımak için kullanılan ve sürücü koltuğu haricinde 8 den az koltuğu olan en az dört tekerlekli motorlu taşıtlar. 1 ve 2 numarada yer alan taşıtlar ağır araçlar, 3, 4 ve 5 numarada yer alan taşıtlar hafif araçlar sınıfına girer.
Taşıtın trafiğe çıkışından sonraki muafiyet süresinin bitim tarihinden itibaren bir ay içerisinde egzoz gazı emisyon ölçümü yaptırılması zorunludur. Takip eden emisyon ölçümleri ise taşıtın trafiğe çıkış tarihi esas alınarak uygulanır.
